Is This Music?

Από την απροσδιόριστη χρονική στιγμή του παρελθόντος όπου κάποιος προγονός μας άρχισε να χτυπά τεντωμένα δέρματα ζώων ή να φύσα ένα καλάμι με τρύπες μέχρι το live του COH στο Synch Festival όπου "έπαιζε" με καθαρές συχνότητες από ένα laptop, η μουσική έχει διανύσει μια τεράστια περίπλοκη πορεία στο χρόνο και έχει συντροφεύσει τον άνθρωπό σε κάθε στίγμη από τότε που αποφάσισε να περπατήσει στην Γη μιας και προϋπήρξε του λόγου ή της γραφής.

Τι είναι όμως μουσική; Τι διαχωρίζει την μουσική από τον τυχαίο θόρυβο; Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολο να απαντηθούν. Θεωρίες επι θεωριών έχουν ειπωθεί, μουσικολόγοι και φιλόσοφοι έχουν γράψει βιβλία και βιβλία και πάλι αυτή την στιγμή δεν υπάρχει ένας παγκοσμια αποδεκτός ορισμός της έννοιας "μουσικής". Αν θέλουμε να προσπαθήσουμε να δώσουμε έναν ορισμό, αυτός θα μπορούσε να είναι κάπως έτσι:

Μουσική είναι οποιαδήποτε προκαθορισμένη ή τυχαία, φυσικά ή μηχανικά παραγόμενη αλληλουχία ήχου η οποία σε συγκεκριμένα υποκειμενικά περιβάλλοντα και υπό συγκεκριμένες υποκειμενικές συνθήκες είναι ικανή να προκαλέσει συναισθήματα σε τουλάχιστον ένα ανθρώπινο ον.

Αυτός ο ατελής και χονδροειδής ορισμός είναι αρκετά ευρύς ώστε να συμπεριλαμβάνει την μουσική που ακολουθεί τους δυτικοευρωπαϊκούς κανόνες(νότες, πεντάγραμμο, κλπ), την μουσική που ακολουθεί μη-δυτικές τεχνοτροπίες (π.χ. παραδοσιακή μουσική), φυσικούς ήχους ή απλά σειρές τυχαίων ήχων / θορύβων. Και αυτό γιατί πιστεύουμε ότι μουσική κρύβεται παντού, ακόμα και στην φύση ή στους τυχαίους θορύβους.

Ένα από τα πιο όμορφα παραδείγματα τυχαίου φυσικού ήχου που μπορεί να ακούσει κανείς και κατα την ταπεινή γνώμη μας είναι ίσως η πιο ωραία μουσική του κόσμου είναι η ...παραλία. Αν σταθείτε στη μέση ακριβώς μιας τελείως έρημης ακρογιαλιάς και ακούσετε πολύ προσεκτικά για αρκετή ώρα τον ήχο των κυμάτων που "σκάνε" σε διάφορους χρόνους στα διαφορα σημεία της παραλίας, θα νιώσετε καταρχήν την εμπειρία του απόλυτου στερεοφωνικού ήχου που δεν μπορεί να αναπαραχθεί ούτε από το αρτιότερο ηχοσύστημα και θα απολαύσετε μια από τις ομορφότερες μελωδιές.

Ένα άλλο πείραμα που μπορείτε να πραγματοποιήσετε είναι το εξής: Τοποθετήστε ένα μικρόφωνο σε ένα παράθυρο του σπιτιού σας και ηχογραφείστε σε ένα κασσετοφωνο / mini disc / κλπ 10 λεπτά από τους ήχους - θορύβους του δρόμου. Στη συνέχεια ακούστε το ηχογραφημένο κομμάτι πολλές φορές και πολύ προσεκτικά. Θα αντιληφθείτε ότι αυτό το άσυνδετο θεωρητικά συμπλεγμα θορύβων απο αυτοκίνητα, φευγαλέων ομιλιών περαστικών, εργατών που σκάβουν με κομπρεσσέρ και ότι άλλο τύχει να ηχογραφήσετε σε εκείνη την τυχαία και μοναδική αλληλουχία ήχων, σίγα - σιγά αποκτά δομή, συγκεκριμένα περάσματα και αργά αλλά σταθερά μεταμορφώνεται σε "μουσική".

Αν πάμε σε παράδειγματα πιο "προσιτά" και πιο "μουσικά" θα ανακαλύψουμε ότι εκεί από οποιαδήποτε άλλη μορφή "τέχνης" (αν δεχτούμε την έννοια "τέχνη" και τα παρελκόμενα αυτής) ισχύει περισσότερο από ποτέ η φράση "Τα σκουπίδια ενός ανθρώπου είναι ο θησαυρός κάποιου άλλου". Οι άποψεις μεταξύ δύο τυχαίων ανθρώπων αλλά και τα συναισθήματα που τους "γεννιούνται" ακούγωντας τους θορυβώδεις παραμορφωμένους ήχους των αυτοσχέδιων γεννητριών ήχων των Pan Sonic ή το τελευταίο hit της 'Αννας Βίσση μπορεί να απέχουν όσο η γη από το φεγγάρι.

Εδώ όμως τίθεται ένα ερώτημα που προκύπτει από τον ορισμό που δώσαμε: Αν ακούγοντας το τελευταίο θορυβώδες πόνημα του Ιάπωνα noise "καλλιτεχνη" Merzbow (τα εισαγωγικά δεν αποτελούν μομφή για τον Merzbow αλλά για την έννοια "καλλιτέχνης") μου γεννάται το συναίσθημα της αποστροφής ή της αηδίας τότε αυτό είναι μουσική; Κατα την γνώμη μας ναι διοτί και η γέννηση "αρνητικών" συναισθημάτων είναι μια απόδειξη ότι το συγκεκριμένο δημιουργημα κατάφερε υπο συνθήκες να προκαλέσει συναισθήματα. Είναι πιθανό, για να δώσουμε ένα άλλο παράδειγμα γέννησης αρνητικών συναισθημάτων, να έχετε ακούσει κάποιον φίλο-η σας να λέει ακούγοντας ένα πραγματικά "θλιμμένο" κομμάτι να λέει "Δεν μπορώ να το ακούσω γιατί με ρίχνει". Αυτό δεν σημαίνει τίποτα αλλο παρά το ότι ο δημιουργός του πέτυχε απόλυτα το σκοπό του και ο οποίος προφανώς ήταν να απεικονίσει μουσικά την θλίψη και την λύπη.

Φαντάζομαι πως ήδη εκεί στο βάθος έχετε αρχίσει να διαφωνείτε και να γκρινιάζετε. Λογικό καθότι αυτού του είδους οι αναζητήσεις είναι μάλλον ατέρμονες και ο κάθε άνθρωπος έχει την δική του ενσυνείδητα ή υποσυνείδητα διαμορφωμένη υποκειμενική άποψη για το τι είναι μουσική αλλά ας έχετε υπ' όψη αυτό το κείμενο δεν προσπαθεί παρά να θέσει μερικά ακόμα ερωτήματα. Τις απαντήσεις μπορούμε να τις βρούμε και να τις εξερευνήσουμε με έναν μόνο τρόπο: ακούγοντας πολύ μουσική με "ανοιχτά" αυτιά.

Ακούγοντας, όχι μόνο την μουσική που μας "προσφέρεται" εύκολα από τα M.M.E. και μας δίνεται απλόχερα για εμπορικούς λόγους "κατευθείαν στο πιάτο" αλλά και την μουσική που εμείς οι ίδιοι θα βρούμε και θα ανακαλύψουμε σε όλα τα πιθανά ή απίθανα μέρη και με όλους τους πιθανούς ή απιθανους τρόπους. Σε μια συλλογή τραγουδιών που θα μας "γράψει" ένας φίλος, στο γκρουπάκι του διπλα διαμερίσματος που μας ταλαιπωρεί τα αυτιά μεσημεριάτικα, σε μια εμφάνιση ενός ηλεκτρονικού γκρουπ που δεν το γνωρίζαμε σε μια από τις σκηνές του Synch στις τρεις το πρωί, σε έναν δίσκο που θα "κατεβασουμε" για λόγους περιέργειας από το Soulseek, σε ένα πανυγήρι σε κάποιο χωριό της Ευρυτανίας, στη μουσική που παίζει το κασσετόφωνο ενός ταξιτζή στο Dubai, σε ένα αλμπουμ που θα αγοράσουμε χωρίς να έχουμε ακούσει κάτι γιατί απλά μας άρεσε το εξώφυλλο, στο φευγαλέο ήχο από ένα ραδιοφωνο που θα μας βάλει να ψάχνουμε για χρόνια, στον ήχο της παραλίας, στο μονότονο σφυροκόπημα μιας μηχανής, στους ήχους που θα παράγουμε οι ίδιοι γρατζουνώντας μια κιθάρα ή πειράζοντας τις ρυθμίσεις ενός software synth.